Trần bì, là tên gọi trong Đông y của vỏ quả quýt (Cam quýt), thuộc loại cây Citrus reticulata. Phần này không chỉ dùng để ăn như một loại trái cây thông thường mà còn được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền với nhiều công dụng đối với sức khỏe.

• Tên khoa học: Citrus reticulata
• Tên tiếng Anh: Tangerine Peel
• Tên tiếng Trung: 陳皮 (Chén Pí)

1. Xuất xứ và phân bố:

Cây quýt phổ biến ở nhiều vùng của Việt Nam, đặc biệt là ở các tỉnh miền Trung và miền Nam như Hà Giang, Lai Châu, Lạng Sơn, và các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long. Cây thích hợp với điều kiện khí hậu nhiệt đới, đất tơi xốp và cần được tưới tiêu đều đặn.

2. Đặc điểm hình thái:

• Đặc điểm hình thái:
  • Kích thước: Cây thường cao từ 3-5 mét.
  • Lá: Hình bầu dục, màu xanh đậm, có đường gân nổi rõ.
  • Hoa: Nhỏ, màu trắng, thơm.
  • Quả: Có vỏ mỏng, màu xanh hoặc vàng khi chín, bên trong chia thành múi, vị ngọt và hơi chua.
• Bộ phận dùng làm thuốc:
  • Vỏ quả khô: Vỏ của quả Citrus reticulata (quýt, mandarin) sau khi đã được phơi hoặc sấy khô. Thường được sử dụng trong dạng thái lát hoặc nghiền thành bột.
  • Phần trắng dưới vỏ quả: Phần này cũng có thể được sử dụng vì chứa các thành phần hoạt tính.

3. Thành phần:

Thành phần hóa học:

• Tinh dầu: Bao gồm các thành phần như limonene, γ-terpinene, và myrcene.
• Flavonoid: Như hesperidin, nobiletin, và tangeretin.
• Polymethoxylated flavones (PMFs): Các hợp chất đặc biệt như sinensetin và tetra-O-methylscutellarein.
• Coumarin: Bao gồm các hợp chất như aurapten, bergapten và osthole.
• Vitamin C và Axit hữu cơ: Như acid citric.

Công dụng của từng thành phần:

• Tinh dầu (limonene, γ-terpinene, myrcene): Có tác dụng chống viêm, kháng khuẩn, và cải thiện tiêu hóa.
• Flavonoid (hesperidin, nobiletin, tangeretin): Cung cấp tác dụng chống oxy hóa, hỗ trợ sức khỏe tim mạch, và có thể cải thiện chức năng não.
• Polymethoxylated flavones: Có khả năng cải thiện chức năng gan, giảm cholesterol, và chống oxy hóa.
• Coumarin: Cung cấp tác dụng chống viêm, giảm đau, và có thể giúp cải thiện lưu thông máu.
• Vitamin C và Axit hữu cơ: Tăng cường hệ miễn dịch, cải thiện sức khỏe da và hỗ trợ tiêu hóa.

4. Công dụng:

• Theo Đông y, y học cổ truyền, y học truyền thống:
  • Trần bì được dùng để điều trị đầy hơi, khó tiêu, cảm lạnh, ho và các vấn đề liên quan đến hệ tiêu hóa.
  • Nó còn giúp điều hòa khí huyết, giảm sưng và làm giảm các triệu chứng của phù nề.
• Theo y học hiện đại:
  • Tiêu hóa: Hỗ trợ cải thiện chức năng tiêu hóa, giảm triệu chứng đầy hơi.
  • Chống oxy hóa: Flavonoid trong trần bì có tác dụng chống oxy hóa.
  • Hỗ trợ hệ hô hấp: Tinh dầu trong trần bì có thể giúp giảm các triệu chứng của cảm lạnh và ho.

5. Bài thuốc dân gian:

Trần bì, hay còn gọi là vỏ quýt khô (tên khoa học: Citrus reticulata), là một vị thuốc Đông y phổ biến được sử dụng trong nhiều bài thuốc để điều trị các bệnh khác nhau. Dưới đây là 10 bài thuốc phổ biến sử dụng Trần bì:

1. Bài Thuốc Giảm Ho, Long Đờm

• Phối Hợp Thuốc: Trần bì (5g), Bách bộ (Stemona tuberosa, 5g), Cam thảo (Glycyrrhiza glabra, 3g).
• Cách Chế Biến: Sắc các vị thuốc với 500ml nước cho đến khi còn 200ml.
• Hướng Dẫn Sử Dụng: Uống 2 lần/ngày, sau bữa ăn.
• Lưu Ý: Không dùng cho người bị ho khan, viêm họng cấp.

2. Bài Thuốc Chữa Đầy Hơi, Khó Tiêu

• Phối Hợp Thuốc: Trần bì (5g), Khương Hoạt (Notopterygium incisum, 5g), Hương phụ (Cyperi rotundi, 5g).
• Cách Chế Biến: Ngâm các vị thuốc trong nước 30 phút, sau đó sắc với 600ml nước cho đến khi còn 300ml.
• Hướng Dẫn Sử Dụng: Uống 3 lần/ngày, trước bữa ăn.
• Lưu Ý: Tránh sử dụng cho phụ nữ mang thai.

3. Bài Thuốc Trị Rối Loạn Tiêu Hóa

• Phối Hợp Thuốc: Trần bì (6g), Đại táo (Ziziphus jujuba, 5g), Gừng khô (Zingiber officinale, 3g).
• Cách Chế Biến: Sắc chung với 700ml nước đến khi còn lại 300ml.
• Hướng Dẫn Sử Dụng: Uống 2 lần/ngày, sau bữa ăn.
• Lưu Ý: Không dùng cho người có dạ dày yếu.

4. Bài Thuốc Giảm Đau Bụng Kinh

• Phối Hợp Thuốc: Trần bì (4g), Quế chi (Cinnamomum cassia, 4g), Gừng tươi (Zingiber officinale, 3g).
• Cách Chế Biến: Sắc với 500ml nước cho tới khi còn 200ml.
• Hướng Dẫn Sử Dụng: Uống khi cảm thấy đau, không quá 3 lần/ngày.
• Lưu Ý: Không sử dụng cho phụ nữ có thai.

5. Bài Thuốc Trị Cảm Lạnh

• Phối Hợp Thuốc: Trần bì (5g), Bạc hà (Mentha, 4g), Kinh giới (Elsholtzia ciliata, 5g).
• Cách Chế Biến: Sắc chung với 600ml nước đến khi còn 250ml.
• Hướng Dẫn Sử Dụng: Uống 2 lần/ngày, khi cảm thấy khó chịu.
• Lưu Ý: Không dùng cho người bị sốt cao.

6. Bài Thuốc Hỗ Trợ Tiêu Hóa

• Phối Hợp Thuốc: Trần bì (4g), Sa nhân (Amomum villosum, 3g), Đẳng sâm (Codonopsis pilosula, 5g).
• Cách Chế Biến: Sắc với 600ml nước cho đến khi còn 250ml.
• Hướng Dẫn Sử Dụng: Uống 3 lần/ngày, trước bữa ăn.
• Lưu Ý: Không dùng cho người có tiền sử viêm dạ dày.

7. Bài Thuốc Trị Phù Thũng

• Phối Hợp Thuốc: Trần bì (5g), Phục linh (Smilax glabra, 5g), Bạch truật (Atractylodes macrocephala, 5g).
• Cách Chế Biến: Sắc chung với 700ml nước đến khi còn 300ml.
• Hướng Dẫn Sử Dụng: Uống 2 lần/ngày, sau bữa ăn.
• Lưu Ý: Tránh sử dụng cho phụ nữ mang thai và người có huyết áp thấp.

8. Bài Thuốc Trị Viêm Họng

• Phối Hợp Thuốc: Trần bì (5g), Hạt Đào (Prunus dulcis, 5g), Chiêu Liêu (Chebulic myrobalan, 4g).
• Cách Chế Biến: Sắc với 600ml nước cho đến khi còn 250ml.
• Hướng Dẫn Sử Dụng: Uống 2 lần/ngày, sau khi ăn.
• Lưu Ý: Không dùng cho người bị viêm họng cấp tính.

9. Bài Thuốc Trị Chứng Khó Ngủ

• Phối Hợp Thuốc: Trần bì (4g), Táo nhân (Ziziphus jujuba seed, 5g), Lạc tiên (Passiflora incarnata, 4g).
• Cách Chế Biến: Sắc với 500ml nước đến khi còn 200ml.
• Hướng Dẫn Sử Dụng: Uống trước khi đi ngủ.
• Lưu Ý: Không dùng cho trẻ em dưới 12 tuổi.

10. Bài Thuốc Hỗ Trợ Điều Trị Viêm Gan

• Phối Hợp Thuốc: Trần bì (5g), Dành Dành (Gardenia jasminoides, 5g), Ích mẫu (Leonurus japonicus, 5g).
• Cách Chế Biến: Sắc với 700ml nước đến khi còn 300ml.
• Hướng Dẫn Sử Dụng: Uống 2 lần/ngày, sau bữa ăn.
• Lưu Ý: Không dùng cho người có tiền sử bệnh gan nặng.

6. Kết luận:

Trần bì không chỉ là một phần thừa của cam quýt mà còn là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền. Với nhiều công dụng quý giá, trần bì đã trở thành một phần không thể thiếu trong nền y học dân gian của chúng ta.

Chào các bạn thân mến,

Tôi rất vui mừng khi bạn ghé thăm Website của tôi, nơi tôi chia sẻ những kiến thức và kinh nghiệm về chăm sóc sức khỏe. Mục tiêu của tôi là mang đến những thông tin hữu ích, giúp bạn có thêm kiến thức để chăm sóc bản thân và gia đình mình một cách tốt nhất.

Nếu bạn thấy những bài viết của tôi hữu ích và muốn ủng hộ tôi, hãy để lại những bình luận tích cực hoặc chia sẻ bài viết với bạn bè và người thân của bạn. Điều này không chỉ giúp tôi có thêm động lực để viết nhiều bài viết chất lượng hơn nữa, mà còn giúp lan tỏa kiến thức sức khỏe đến nhiều người hơn.

Ngoài ra, nếu bạn cảm thấy muốn ủng hộ tôi hơn nữa, bạn có thể “mời tôi một tách cà phê” bằng cách quét mã QR-code dưới đây để thực hiện giao dịch qua ngân hàng. Mọi sự ủng hộ, dù nhỏ, đều là nguồn động viên lớn lao đối với tôi.

Cảm ơn bạn rất nhiều vì đã dành thời gian đọc và ủng hộ website của tôi. Hãy tiếp tục theo dõi để cập nhật thêm nhiều thông tin bổ ích về sức khỏe và chăm sóc bản thân!

Trân trọng,