Bách Bộ (Stemona tuberosa) – công dụng và bài thuốc dân gian

Bách Bộ hay Stemona tuberosa, là một loại thảo dược được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền Á Đông. Nó nổi tiếng với khả năng hỗ trợ điều trị các bệnh về đường hô hấp.

• Tên gọi khác: Cây bách bộ, Bách phục linh, Bách bộ thảo, Cửu trùng căn, Dây ba mươi, Đẹt ác, Bà phụ thảo, Bách nãi, Vương phí, Thấu dược, Bẳn sam, Chầu chàng,…
• Tên khoa học: Stemona tuberosa Lour
• Tên tiếng Anh: Stemona Root
• Tên tiếng Trung: 百部 (Bǎi bù)

1. Xuất xứ và phân bố:

Bách Bộ là một loại cây mọc hoang và chịu hạn tốt. Nó thường xuất hiện ở các vùng đồi núi thấp ở Việt Nam như Bắc Giang, Phú Thọ, Thanh Hóa. Ngoài ra, Bách Bộ cũng được tìm thấy ở một số nước châu Á khác như Ấn Độ, Trung Quốc, Nhật Bản, và Malaysia.

Tại Việt Nam, Bách Bộ thường được tìm thấy ở các vùng núi hoặc rừng nguyên sinh ở miền Bắc và miền Trung. Cây ưa khí hậu ẩm và mát, thường mọc hoang trong rừng hoặc được trồng trong các vườn dược liệu.

2. Đặc điểm hình thái:

• Đặc điểm hình thái:
  • Cây leo nhỏ, dài khoảng 1-2 mét.
  • Lá mọc so le, hình trứng hoặc hình tim, màu xanh nhạt.
  • Hoa màu trắng hoặc hồng nhạt, thường nở vào mùa xuân.
  • Rễ cây phình to thành củ.
• Bộ phận dùng làm thuốc:
  • Rễ: Phần được sử dụng phổ biến nhất của Bách Bộ là rễ. Rễ của cây sau khi thu hoạch thường được sấy khô và có thể được sử dụng dưới dạng bột hoặc decoction (hầm nước).
  • Thân và lá: Mặc dù không phổ biến như rễ, nhưng trong một số trường hợp, thân và lá của cây cũng có thể được sử dụng cho mục đích y học.

3. Thành phần:

Thành phần hóa học:

• Alkaloids: Các alkaloid chính bao gồm tuberostemonine, stemoninine, croomine, và neotuberostemonine. Tỉ lệ và loại alkaloid có thể thay đổi tùy thuộc vào địa lý và điều kiện trồng trọt.
• Stemospironine và stemoburkilline: Đây là các alkaloid khác được tìm thấy trong Bách Bộ.
• Chất phenolic và flavonoid: Các hợp chất này có thể có trong một số lượng nhỏ.

Công dụng của từng thành phần:

• Alkaloids (như tuberostemonine và stemoninine): Các alkaloid này thường được biết đến với tác dụng kháng viêm, giảm ho và có thể có tác dụng chống ký sinh trùng.
• Stemospironine và stemoburkilline: Những hợp chất này cũng có thể góp phần vào tác dụng kháng viêm và giảm ho của Bách Bộ.
• Chất phenolic và flavonoid: Những hợp chất này thường liên quan đến các đặc tính chống oxy hóa, giúp bảo vệ cơ thể chống lại tổn thương từ các gốc tự do.

4. Công dụng:

• Theo Đông y, y học cổ truyền, y học truyền thống:
  • Được sử dụng để điều trị ho, đặc biệt là ho do lạnh.
  • Giúp giảm viêm và làm dịu các triệu chứng của bệnh phế quản và hen suyễn.
  • Có thể sử dụng trong điều trị viêm họng và các vấn đề về đường hô hấp khác.
• Theo y học hiện đại:
  • Nghiên cứu cho thấy alkaloid trong Bách Bộ có tác dụng giảm ho và làm dịu cổ họng.
  • Các hợp chất trong Bách Bộ có thể có tác dụng chống viêm và chống kích ứng.
  • Được nghiên cứu cho khả năng hỗ trợ điều trị hen suyễn và các bệnh lý liên quan đến đường hô hấp.

5. Bài thuốc dân gian:

Bách Bộ, hay còn gọi là Stemona tuberosa, là một vị thuốc phổ biến trong y học cổ truyền Đông Á. Dưới đây là 10 bài thuốc phổ biến sử dụng Bách Bộ, bao gồm công dụng, phối hợp thuốc, cách chế biến, hướng dẫn sử dụng và lưu ý khi dùng.

1. Bài Thuốc Trị Ho

• Công dụng: Giảm ho, long đờm.
• Phối Hợp Thuốc:
  • Bách Bộ (Stemona tuberosa) – 10g
  • Cam Thảo (Glycyrrhiza glabra) – 5g
• Cách chế biến: Sắc cả hai vị thuốc với 500ml nước cho đến khi còn 200ml.
• Hướng dẫn sử dụng: Uống 100ml hai lần mỗi ngày.
• Lưu ý: Không dùng cho người có tiền sử dị ứng với các thành phần.

2. Bài Thuốc Chống Viêm Họng

• Công dụng: Giảm viêm họng, sưng amidan.
• Phối Hợp Thuốc:
  • Bách Bộ – 12g
  • Hoàng Cầm (Scutellaria baicalensis) – 8g
• Cách chế biến: Sắc với 600ml nước đến khi còn 250ml.
• Hướng dẫn sử dụng: Uống mỗi ngày 2 lần.
• Lưu ý: Tránh sử dụng khi đang mang thai.

3. Bài Thuốc Trị Hen Phế Quản

• Công dụng: Giảm triệu chứng hen, khó thở.
• Phối Hợp Thuốc:
  • Bách Bộ – 10g
  • Ma Hoàng (Ephedra sinica) – 6g
• Cách chế biến: Sắc với 500ml nước đến khi còn lại 200ml.
• Hướng dẫn sử dụng: Uống hàng ngày, chia 2 lần.
• Lưu ý: Không dùng cho người huyết áp cao.

4. Bài Thuốc Trị Khản Tiếng

• Công dụng: Cải thiện giọng nói, giảm khản tiếng.
• Phối Hợp Thuốc:
  • Bách Bộ – 10g
  • Bạc Hà (Mentha) – 5g
• Cách chế biến: Sắc cùng 500ml nước đến khi còn 200ml.
• Hướng dẫn sử dụng: Uống 2 lần mỗi ngày.
• Lưu ý: Tránh dùng cho người có bệnh dạ dày.

5. Bài Thuốc Trị Viêm Phế Quản

• Công dụng: Giảm viêm, đau rát phế quản.
• Phối Hợp Thuốc:
  • Bách Bộ – 12g
  • Kinh Giới (Elsholtzia ciliata) – 10g
• Cách chế biến: Sắc với 600ml nước cho đến khi còn 250ml.
• Hướng dẫn sử dụng: Uống 2 lần/ngày.
• Lưu ý: Không dùng cho người mắc bệnh gan.

6. Bài Thuốc Trị Dị Ứng

• Công dụng: Giảm triệu chứng dị ứng, mề đay.
• Phối Hợp Thuốc:
  • Bách Bộ – 10g
  • Cúc Hoa (Chrysanthemum morifolium) – 10g
• Cách chế biến: Sắc với 600ml nước đến khi còn 300ml.
• Hướng dẫn sử dụng: Uống hàng ngày.
• Lưu ý: Thận trọng khi sử dụng cho trẻ em.

7. Bài Thuốc Trị Mất Ngủ

• Công dụng: Cải thiện giấc ngủ, giảm căng thẳng.
• Phối Hợp Thuốc:
  • Bách Bộ – 10g
  • Đại Táo (Ziziphus jujuba Mill) – 10g
• Cách chế biến: Sắc với 500ml nước đến khi còn 200ml.
• Hướng dẫn sử dụng: Uống trước khi đi ngủ.
• Lưu ý: Không dùng cho người đang điều trị trầm cảm.

8. Bài Thuốc Trị Viêm Xoang

• Công dụng: Giảm viêm nhiễm xoang, đau nhức.
• Phối Hợp Thuốc:
  • Bách Bộ – 12g
  • Xuyên Khung (Ligusticum wallichii) – 8g
• Cách chế biến: Sắc với 600ml nước cho đến khi còn 250ml.
• Hướng dẫn sử dụng: Uống mỗi ngày 2 lần.
• Lưu ý: Tránh dùng cho phụ nữ có thai.

9. Bài Thuốc Trị Đau Họng

• Công dụng: Giảm đau, khó nuốt.
• Phối Hợp Thuốc:
  • Bách Bộ – 12g
  • Qủa đào (Prunus dulcis) – 8g
• Cách chế biến: Sắc với 500ml nước đến khi còn 250ml.
• Hướng dẫn sử dụng: Uống 2 lần/ngày.
• Lưu ý: Không dùng cho người bị ho hen.

10. Bài Thuốc Trị Ho Cảm

• Công dụng: Giảm ho do cảm lạnh.
• Phối Hợp Thuốc:
  • Bách Bộ – 10g
  • Gừng Tươi (Zingiber officinale) – 5g
• Cách chế biến: Sắc cùng với 500ml nước đến khi còn 200ml.
• Hướng dẫn sử dụng: Uống ngày 2 lần.
• Lưu ý: Không dùng cho người có tiền sử bệnh tiểu đường.

6. Kết luận:

Bách Bộ là một thảo dược có giá trị cao trong y học cổ truyền, đặc biệt trong điều trị các bệnh liên quan đến hệ hô hấp. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng liều lượng và tuân thủ hướng dẫn của chuyên gia y tế.

Chào các bạn thân mến,

Tôi rất vui mừng khi bạn ghé thăm Website của tôi, nơi tôi chia sẻ những kiến thức và kinh nghiệm về chăm sóc sức khỏe. Mục tiêu của tôi là mang đến những thông tin hữu ích, giúp bạn có thêm kiến thức để chăm sóc bản thân và gia đình mình một cách tốt nhất.

Nếu bạn thấy những bài viết của tôi hữu ích và muốn ủng hộ tôi, hãy để lại những bình luận tích cực hoặc chia sẻ bài viết với bạn bè và người thân của bạn. Điều này không chỉ giúp tôi có thêm động lực để viết nhiều bài viết chất lượng hơn nữa, mà còn giúp lan tỏa kiến thức sức khỏe đến nhiều người hơn.

Ngoài ra, nếu bạn cảm thấy muốn ủng hộ tôi hơn nữa, bạn có thể “mời tôi một tách cà phê” bằng cách quét mã QR-code dưới đây để thực hiện giao dịch qua ngân hàng. Mọi sự ủng hộ, dù nhỏ, đều là nguồn động viên lớn lao đối với tôi.

Cảm ơn bạn rất nhiều vì đã dành thời gian đọc và ủng hộ website của tôi. Hãy tiếp tục theo dõi để cập nhật thêm nhiều thông tin bổ ích về sức khỏe và chăm sóc bản thân!

Trân trọng,